دعاوی مربوط به چک برگشتی از جمله متداول‌ترین دعاوی است که اشخاص در تمام مشاغل با آن سروکار دارند. با این وجود برگشت زدن، طرح دعوا و وصول مبلغ چک نیازمند اطلاع دقیق از قوانین و مقررات خاص این حوزه یا مشورت با وکیل متخصص چک میباشد. به همین دلیل در ادامه پس از بررسی انواع چک، مهم‌ترین نکات مربوط به دعاوی چک شامل نحوه برگشت زدن چک، مهلت‌های قانونی مطالبه، راه‌های وصول چک، هزینه طرح دعوا، شرایط شکایت کیفری نسبت به چک و نحوه انتقال چک برگشتی توسط وکلای متخصص چک بیان گردیده.
در صورت نیاز به وکیل یا مشاور حقوقی جهت وصول چک میتوانید با وکلای دفتر حقوقی آران با شماره زیر تماس حاصل نمایید:
انواع چک
-
چک تأیید شده
بانک برای صدور چک تأیید شده مبلغ مورد درخواست متقاضی را در حساب وی مسدود مینماید. بدین ترتیب پرداخت مبلغ چک توسط بانک تأیید میگردد و ذینفع میتواند از قابلیت وصول چک اطمینان حاصل نماید. پس از صدور چک تأیید شده، بانک وجه مسدود شده را تنها به شخصی که چک به نفع وی صادر شده پرداخت میکند.
-
چک تضمینی
همانطور که از نام آن پیداست چک تضمینی چکی است که پرداخت مبلغ آن توسط بانک تضمین شده است. علت این امر نیز کسر مبلغ از حساب متقاضی همزمان با صدور چک است. باید توجه داشت چک تضمینی صرفاً در وجه ذینفع معین قابل دریافت و غیرقابل انتقال است. یعنی متقاضی نمیتواند چنین چکی را به نام خود دریافت و سپس به دیگران انتقال دهد. چک تضمینی دارای دو نوع عادی و رمزدار میباشد. مبلغ چک تضمینی عادی پس از یک روز از زمان صدور قابل وصول است. در مقابل دارنده چک تضمینی رمزدار میتواند فوراً وجه چک را دریافت نماید.
-
چک‌های عادی و صیادی
چک‌های عادی همان دسته چک‌هایی هستند که اشخاص با افتتاح حساب جاری از بانک دریافت میکنند. این چک‌ها سابقاً به رنگ کرم منتشر شده و قابلیت صدور به نامه ذینفع معین یا در وجه حامل را داشتند. با این حال از سال 1400 چک‌های جدید به رنگ بنفش چایگزین چک‌های سابق شدند که در بازار به نام چک صیادی شناخته میشوند. البته چک‌های سابق در صورت وجود همچنان معتبر هستند و اشخاص میتوانند در معاملات خود از آنها استفاده نمایند.
تفاوت اصلی چک‌های صیادی با چک‌های عادی سابق در لزوم ثبت اطلاعات آنها در سامانه است. بدین ترتیب که صادرکننده اطلاعات چک را در سامانه درج نموده و ذینفع چک در همان سامانه اقدام به تأیید اطلاعات مینماید. لازم به ذکر است چک‌های صیادی برخلاف چک‌های قدیمی قابل صدور در وجه حامل نیستند.
-
ضمانت اجرای عدم ثبت چک صیادی در سامانه
در صورتی که اطلاعات چک صیادی در سامانه ثبت نشده باشد، وجه آن قابل پرداخت به دارنده نخواهد بود ولو این که مبلغ کافی در حساب صادرکننده چک موجود باشد. در این صورت بانک اقدام به صدور گواهی عدم ثبت چک در سامانه مینماید. دارنده چنین چکی باید برای وصول طلب خود به عنوان دین مدنی به دادگاه مراجعه نموده و از مزایای قانون صدور چک برخوردار نخواهد شد. البته در برخی موارد ممکن است از طریق وکیل دعوای الزام صادرکننده به ثبت چک در سامانه را طرح نمود که در صورت موفقیت میتوان با ملزم نمودن صادرکننده به ثبت اطلاعات چک در سامانه طبق روال عادی نسبت به مطالبه چک برگشتی اقدام کرد.
با توجه به کاربرد بیشتر چک‌های عادی و صیادی، ما در ادامه به بررسی نحوه برگشت زدن و وصول وجه این نوع چک میپردازیم.
برگشت زدن چک
اولین قدم جهت وصول مبلغ چکی که موجودی کافی در حساب صادرکننده آن نیست برگشت زدن آن است. در صورتی که موجودی حساب کمتر از رقم چک باشد دارنده با دو گزینه مواجه است. یکی برگشت زدن کل مبلغ چک و دیگری برداشت مبلغ موجود در حساب و برگشت زدن چک نسبت به میزان کسری. در هر دو حالت بانک پس از برگشت زدن چک گواهی عدم پرداخت به دارنده ارائه میکند. دارنده میتواند پس از دریافت گواهی عدم پرداخت نسبت به درخواست اجرائیه و یا طرح دعوای حقوقی یا کیفری حسب مورد در دادگاه اقدام نماید که ممکن است این اقدام را شخصاً یا توسط وکیل متخصص چک برگشتی صورت دهد.
اهمیت رعایت مهلت قانونی در مطالبه چک
توجه داشته باشید یکی از مهم‌ترین نکات درمورد برگشت زدن چک رعایت مهلت قانونی است. طبق ماده 315 قانون تجارت دارنده مکلف است ظرف 15 روز از تاریخ صدور چک وجه آن را مطالبه نماید. در ادامه این ماده تصریح گردیده درصورت عدم رعایت مهلت قانونی جهت مطالبه، دعوای دارنده علیه ظهرنویسان چک مسموع نخواهد بود. همچنین طبق ماده 316 قانون تجارت، در صورتی که چک از طرف تجار یا برای امور تجارتی صادر شده باشد، با انقضای 5 سال از تاریخ صدور اعتراض‌نامه یا آخرین اقدام قضایی قابل مطالبه نخواهد بود.
نحوه وصول چک برگشتی
به‌طورکلی دو شیوه برای مطالبه مبلغ چک برگشتی وجود دارد که شامل دریافت اجرائیه مستقیم از دادگاه و طرح دعوای مستقل مطالبه وجه چک است. در ادامه نحوه اقدام در هر یک از این دو روش و تفاوت آنها را به اختصار توضیح میدهیم.
-
دریافت اجرائیه مستقیم از دادگاه
آسان‌ترین راه وصول چک برگشتی ثبت درخواست صدور اجرائیه مستقیم از دادگاه است. در این شیوه میتوان با بهره‌گیری از وکیل متخصص چک برگشتی بدون نیاز به طرح دعوی و با سرعت بیشتری نسبت به وصول وجه چک از صادرکننده اقدام نمود. البته باید توجه داشت این شیوه با محدودیت‌هایی نیز مواجه است. به طور مثال اجرائیه مستقیم طبق ماده 23 قانون صدور چک تنها نسبت به صادرکننده چک قابل دریافت است. به عبارت دیگر در صورتی که چک ضامن یا ظهرنویس داشته باشد نمیتوان بدون طرح دعوی نسبت به آنان اجرائیه گرفت. همچنین اجرائیه صادره در این شیوه تنها شامل اصل مبلغ چک میشود. بنابراین درصورتی‌که با گذشت زمان به مبلغ چک خسارت تأخیر تأدیه تعلق گرفته باشد نمیتوان با دریافت اجرائیه مستقیم مبلغ خسارت را وصول نمود.
-
طرح دعوای مطالبه وجه چک
در صورت عدم موفقیت در وصول چک با اجرائیه مستقیم، گزینه باقیمانده طرح دعوی در دادگاه است. با طرح دعوی دادگاه به مطالبات دارنده رسیدگی و حکم صادر مینماید. در این شیوه میتوانید نه تنها صادرکننده بلکه سایر متعهدین چک مانند ضامن و ظهرنویس را نیز طرف دعوی قرار دهید و محکومیت آنان به پرداخت را دریافت نمایید. همچنین در صورتی که به مبلغ چک خسارت تأخیر تأدیه تعلق گرفته باشد میتوانید با طرح دعوی مبلغ خسارت را نیز مطالبه نمایید.
هزینه وصول چک برگشتی
میزان هزینه وصول مبلغ چک در درجه اول بستگی به نوع مطالبه چک دارد. به عبارت دیگر در صورتی که دارنده موفق به دریافت اجرائیه مستقیم گردد هزینه‌ای معادل 5% مبلغ چک به او تعلق میگیرد که این مبلغ همزمان با وصول چک قابل پرداخت خواهد بود. در مقابل در صورت طرح دعوای مستقل جهت مطالبه وجه چک، به عنوان دارنده مکلف هستید ابتدا هزینه دادرسی معادل 3.5% وجه مطالبه شده را پرداخت نمایید.
توقیف اموال، جلب و ممنوع‌الخروجی صادرکننده چک برگشتی
در صورتی که با صدور اجرائیه، محکوم‌علیه ظرف 10 روز حاضر به پرداخت نشود، محکوم‌له (دارنده چک) میتواند نسبت به توقیف اموال وی به میزان مبلغ اجرائیه اقدام نماید. در صورتی که محکوم‌علیه اموالی برای توقیف نداشته باشد و از نظر دادگاه معسر نیز شناخته نشود تا زمان پرداخت بدهی بازداشت میگردد. همچنین در صورت درخواست دارنده چک، محکوم‌علیه تا زمان پرداخت یا اثبات اعسار ممنوع‌الخروج میگردد.
شکایت کیفری نسبت به چک برگشتی
براساس ماده 7 قانون صدور چک صادر کردن چک بلامحل جرم میباشد. مجازات این جرم نیز بسته به مبلغ چک شامل حبس حداکثر تا 2 سال است. البته طبق ماده 13 قانون در برخی موارد صدور چک اساساً از لحاظ کیفری غیرقابل تعقیب دانسته شده که جزئیات آن به شرح ذیل میباشد:
- در صورتی که چک سفید امضا صادر شده باشد
- هرگاه وصول چک مشروط به تحقق شرطی شده باشد
- در صورتی که چک بابت تضمین صادر شده باشد
- در صورتی که چک بدون تاریخ صادر شده یا مدت دار باشد
انتقال چک برگشتی
به عنوان دارنده چک برگشتی شما همچنان قادر به نقل و انتقال آن هستید. حتی در مورد چک‌های صیادی جدید نیز امکان انتقال چک در سامانه پس از صدور گواهی عدم پرداخت وجود دارد. با این حال براساس رویه غالب در محاکم در بسیاری موارد شخصی که چک را پس از برگشت خوردن انتقال میگیرد از مزایایی مانند امکان دریافت اجرائیه مستقیم موضوع ماده 23 قانون صدور چک و دریافت خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ چک محروم میگردد. بنابراین توصیه میشود در صورت تمایل برای انتقال دادن یا گرفتن چک برگشتی ابتدا با وکیل متخصص این حوزه مشورت نمایید.
دریافت مشاوره از وکیل تخصصی چک
در صورتی که جهت وصول چک برگشتی در شهر تهران یا شهرستان‌های اطراف نیاز به دریافت مشاوره از وکیل تخصصی این حوزه دارید میتوانید با شماره زیر تماس حاصل و مدارک خود را جهت بررسی توسط وکیل ارسال نمایید.